Een tijdje terug schreef masterstudent Annabel Nijhof over haar onderzoek naar hersenactivatie tijdens het verwerken van literaire teksten (dat bericht kun je hier lezen). Ze schreef toen al dat er grote verschillen zijn in de manier waarop iemand in een verhaal ‘opgaat’. Inmiddels heeft Annabel samen met haar begeleider Roel Willems de resultaten van haar studie gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift PLOS ONE. Vandaag werd er ook over deze studie geschreven door de de Radboud Universiteit en De Volkskrant.
Update 13 februari: Annabel was gisteren ook op de Belgische radio te horen! Luister het hier terug. En luister maandag 16 februari rond half 4 naar NPO Radio 1, daar vertelt Roel meer over het project.
‘Books’ by Moyan Brenn
Wil je meer weten over verschillen tussen mensen tijdens het lezen van literatuur? Lees dan dit bericht dat eerder op onze website verscheen.
Spinozaprijswinnaars hebben hun zorgen geuit over de voorgenomen reorganisatie van NWO, zoals voorgesteld in de onlangs verschenen Wetenschapsvisie 2025. In een brief aan de VSNU, de vereniging van universiteiten, spreken de Spinozaprijswinnaars hun zorg uit over de recente voornemens om de organisatie van NWO te ‘kantelen’. Daarbij wordt er volgens hen ten onrechte van uitgegaan dat binnen NWO een verankering van kennis en expertise in verschillende wetenschappelijke deeldomeinen overbodig is. ‘Zowel voor de kwaliteit van het gezag van NWO alsook voor het draagvlak binnen de wetenschap in Nederland is het cruciaal dat erkende wetenschappers niet slechts een adviserende, maar veeleer een leidende rol spelen in het beleid van NWO.’
Volgens Peter Hagoort, voorzitter Genootschap van Spinozaprijswinnaars, zijn wetenschapsorganisaties alleen dan excellent, als deze ook door wetenschappers ingericht en bestuurd worden. Hij verwijst daarbij naar het Duitse Max Planck Gesellschaft dat geheel volgens dit principe werkt. De ondertekenaars vrezen dat de intenties in de beleidsvisie van het ministerie van OCenW schipbreuk zullen leiden, als deze niet worden gerealiseerd en gedragen door vertegenwoordigers van de wetenschap zelf. Zij adviseren te streven naar een clustering van een aantal gebieden in bredere domeinen, maar wel met behoud van bewezen best practices en van het principe dat in deze domeinen de wetenschappers een leidende bestuurlijke rol moeten spelen. De brief is ondertekend door 69 Spinozaprijswinnaars. De leden van De Jonge Akademie hebben hun adhesie betuigd met de brief.
In het decembernummer van tijdschrift Onze Taal staat een interview met Peter Hagoort (door Jan Erik Grezel). Een interessant artikel waarin Peter uitlegt waarom het bestuderen van taal en hersenen zo fascinerend is. “Als we alleen vinden wat we al wisten is wetenschap niet spannend, hadden we onze tijd beter kunnen besteden. Doordat je vindt wat je niet verwacht, leer je pas iets“.
Finse kinderen hoeven niet meer te leren schrijven met een pen, schrijft het Algemeen Dagblad vandaag. Jolien Francken, promovenda in het Neurobiology of Language department van Peter Hagoort, gaf haar commentaar. Volgens haar lijkt het erop dat mensen die met de hand leren schrijven ook gemakkelijker lezen doordat ze de letters eerder herkennen. ,,Maar het is niet bewezen dat kinderen die met een toetsenbord leerden schrijven slechter lezen. Echt kwalitatief goed onderzoek is er niet.” Lees hier een eerdere post op hettaligebrein.nl over dit onderwerp.
Ook BNR Nieuwsradio besteedt vandaag om 12:35 aandacht aan het nieuwsbericht.
Spinoz@Night is een nieuwe talkshow van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek. Op vrijdagavond 3 oktober vond de eerste editie plaats in café Dudok Den Haag. Het publiek maakte kennis met wetenschappers die de wereld veranderen. Spinoz@Night is een avond vol wetenschap in het teken van de NWO-Spinozapremie. De Spinozapremie is de hoogste onderscheiding in de Nederlandse wetenschap. NWO reikt de premie dit jaar voor de 20ste keer uit. Spinoz@Night werd gepresenteerd door Eva Jinek en Winfried Baijens. Aan de talkshowtafel ontvingen ze een aantal van de topwetenschappers die de Spinozapremie in de afgelopen 20 jaar hebben mogen ontvangen.
Het populairwetenschappelijke tijdschrift Quest legde met Quest Test Nederland de vreemdste vraagstukken voor aan de lezers van Quest. Samen met cognitief neurowetenschapper Peter Hagoort (NWO-Spinozalaureaat 2005) ontwikkelde het populairwetenschappelijke tijdschrift Quest een test (lees daar meer over in een eerdere post op hettaligebrein.nl). We beoordelen andere mensen voortdurend op hun uiterlijk. Maar hoe werkt dat nou precies? Publiek kon op voorhand de test maken via Quest Test Nederland. Bij Spinoz@Night presenteerden Peter Hagoort en Quest een aantal opvallende resultaten.
Heb je Spinoz@night gemist, of wil je de avond nog eens herbeleven dan kan dat! Klik op deze link, en bekijk de interviews nog eens vanuit je luie stoel terug.
Deze zomer bracht ik onder andere door in de Verenigde Staten, waar ik niet ver van New York een lezing moest geven voor een groep heel slimme collega’s en studenten. Op mijn terugweg had ik nog een dag over om wat in New York rond te lopen. Daar hoort natuurlijk ook een bezoekje bij aan de boekhandel, in dit geval Barnes en Nobles in Greenwich Village. In die boekhandel pikte ik een boek op dat nog maar net droog van de drukpersen was afgeleverd. De titel: “The myth of mirror neurons“, van Gregory Hickok.
Bron: Gregory Hickok’s Twitterpagina
De ontdekking van spiegelneuronen zijn wel vergeleken met de ontdekking van het DNA. Het lezen van dit boek heeft mij echter gesterkt in de overtuiging dat de vondst van spiegelneuronen de meest overschatte ontdekking is in de neurowetenschappen van de laatste 50 jaar. Spiegelneuronen, zo laat Hickok in zijn boek zien, worden vandaag de dag als verklaring van zo ongeveer elk probleem gezien. Heb je autisme, het komt door een gebrek in je spiegelneuronen. Lijd je aan stotteren, heb je schizofrenie, erectieproblemen, last van obesitas, het is allemaal de schuld van je spiegelneuronen als die niet optimaal functioneren. Zelfs “misattribution of anger in the music of avant-garde jazz saxophonists” wordt aan mankerende spiegelneuronen toegeschreven. Dit alles op basis van een interessante ontdekking met beperkte relevantie die in 1992 door een groep Italiaanse onderzoekers in Parma wereldkundig gemaakt werd.
Wat vonden deze onderzoekers? In de frontaalschors van een aap hadden Rizzolatti en zijn collega’s een aantal electroden geplaats om het vuurgedrag van de aldaar aanwezige neuronen te kunnen meten. Daarbij registreerden ze dat elke keer dat de aap een grijpbeweging maakte naar bijvoorbeeld een pinda, neuronen in dat gebied sterke activiteit vertoonden. Bij toeval ontdekten ze echter ook dat indien de proefleider een zelfde beweging maakte, een aantal van dezelfde neuronen eveneens hevig vuurden. Op basis van deze en daarop volgende bevindingen zagen de onderzoekers hierin een oplossing voor een centraal probleem: hoe kan ik uit het gedrag van een ander zijn bedoeling afleiden? Het antwoord was: er hoeft niets te worden afgeleid. De spiegelneuronen zorgen ervoor dat je intern het gedrag van de ander simuleert. Zelf ken je het doel van je handeling. Datzelfde systeem kan nu gebruikt worden om het doel van andermans handelen te achterhalen. Jouw eigen handelingssysteem resoneert mee indien je andermans handelen waarneemt.
Op zichzelf is dit een interessante gedachte, maar het werkt niet. Ons gedrag is daarvoor veel te ambigu en contextafhankelijk. Als ik kuch, kan dat bijvoorbeeld zijn omdat in kriebel in mijn keel heb, maar het kan ook een uiting van ironie zijn, in antwoord op de uitspraak: “Rizzolatti is de grootste neurowetenschapper van de 21e eeuw”. Rizzollatti claimt dat zijn theorie ook het menselijk taalbegrip kan verklaren. Maar het is duidelijk dat hij van taal niet veel begrepen heeft. Bij het gebruik van taal gaat het meestal om meer dan het doen van een bewering die ik kan begrijpen door de inhoud ervan te simuleren. Als ik bij een bezoek aan mijn buurman zeg: “Jan, het is hier warm”, dan zal zijn antwoord niet zijn “Ja, Peter, het is hier 33 graden”, maar veeleer “Zal ik de verwarming wat lager zetten”. Mijn buurman heeft begrepen dat ik met mijn bewering iets probeer te bereiken, dat in feite mijn bewering een verzoek is: Doe er iets aan. Daarvoor is het onvoldoende als ik de inhoud van de bewering simuleer, bijvoorbeeld door de hersengebieden die de gevoelstemperatiuur vaststellen te activeren. Opnieuw, taal is veel te contextafhankelijk om met eenvoudige simulatieprocesses de intentie van de spreker te achterhalen.
Mijn medewerkers en ik hebben door middel van hersenonderzoek laten zien dat je, om de bedoeling van de spreker te achterhalen, het zogenaamde ‘Theory of Mind’ netwerk moet inschakelen. Dat is een serie gebieden in het brein die ons in staat stellen inferenties te maken over de mentale toestanden van de ander. Deze gebieden zijn duidelijk te onderscheiden van de gebieden in de hersenen die als het spiegelneuronennetwerk te boek staan. Patronen van hersenactiviteit tonen aan dat er andere gebieden nodig zijn om de bedoeling van de spreker te achterhalen dan die waarin de spiegelneuronen zich bevinden.
In zijn boek onderzoekt Hickok de houdbaarheid van de spiegelneuronentheorie op basis van een zorgvuldige lezing van alle relevante studies die daarover door de Parmagroep gepubliceerd zijn. Hij laat in een zorgvuldig opgebouwd betoog zien waarom de claims van Rizzolatti en zijn collega’s uiteindelijk niet houdbaar zijn. Meerdere van zijn argumenten zijn overigens terug te vinden in andere publicaties, o.a. in een artikel dat Ivan Toni en ik enkele jaren gelden deden verschijnen in het Journal of Physiology Paris.
Wat heeft Rizzolatti op deze kritiek te zeggen? In de wetenschapsbijlage van de Volkskrant van 18 oktober vroeg de interviewer aan Rizzolatti: “In de mythe van de spiegelneuronen schijft Hickok dat nooit is bewezen dat het spiegelen van andermans gedrag tot doel heeft de ander te begrijpen.” Daarop antwoordt Rizzolatti: “Hickok is een taalkundige. Ik houd meer van wetenschappers die hun eigen onderzoek doen. Hickok haalt zijn kennis uit populair wetenschappelijke bladen. Maar goed, het bewijs dat we gedrag van anderen spiegelen met als doel de ander te begrijpen is nog zwak. Dat klopt”.
Dit antwoord bevat twee onjuistheden. Allereerst is Hickok een hersenonderzoeker die vele publicaties op zijn naam heeft staan over de neurale basis van taal, zowel door studies te doen bij afasiepatiёnten als door fMRI onderzoek bij gezonde personen. Hickok heeft heel wat meer onderzoek gedaan naar taal dan Rizzolatti zelf, die daarover wel van alles beweert, maar geen empirische data levert waarop die beweringen gestoeld zijn. Tevens heeft Hickok alle primaire publicaties zorgvuldig bestudeerd. Zijn boek is dus niet gebaseerd op stukjes in populair wetenschappelijke bladen, maar op de primaire literatuur. Met dit soort clowneske antwoorden dreigt Rizzolatti de Beppe Grillo van de neurowetenschappen te worden.
Peter Hagoort is hoogleraar cognitieve neurowetenschappen aan de Radboud Universiteit, directeur van het Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek en directeur van het Centre for Cognitive Neuroimaging van het Donders Institute. Hij is het hoofd van de onderzoeksgroep ‘Neurobiology of Language’.
We beoordelen andere mensen voortdurend op hun uiterlijk. Maar hoe werkt dat nou precies? Dat wil Peter Hagoort graag weten. En jij kunt hem helpen!
Het enige wat je hoeft te doen is deze test maken, waarbij je 20 foto’s moet beoordelen.
De resultaten van het onderzoek worden op 3 oktober in het Haagse café Dudok bekendgemaakt tijdens Spinoz@Night, een door Eva Jinek gepresenteerde talkshow, georganiseerd door de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).
Gisteren (13 augustus) was het de internationale dag van de linkshandigen. In het RTL4 programma Editie NL werd aandacht besteed aan een onderzoeksproject van het Max Planck Instituut naar de genetische basis van linkshandigen. Als een van de onderzoekers die betrokken zijn bij dit project werd Roel Willems geïnterviewd. Hij vertelde onder andere dat twee linkshandige ouders een veel grotere kans hebben om een linkshandig kind te krijgen dan twee rechtshandige ouders. Daarnaast zei hij ook dat er verschillen zijn in de hersenen van links- en rechtshandigen. Toch testen onderzoekers vaak alleen rechtshandige proefpersonen. Daarom schreef Roel eerder dit jaar samen met zijn collega’s een artikel over de noodzaak om ook linkshandigen als proefpersonen op te nemen in onderzoeken (meer over dit artikel kun je hier lezen).
Ook werd Roel gevraagd of linkshandigen nu echt creatiever zijn, en of het waar is dat linkshandigen minder lang leven dan rechtshandigen. Benieuwd naar zijn antwoorden? Kijk dan naar het interview (na 8 minuten begint het stukje over linkshandigen).
Wil je meer weten over het onderzoek naar de genetische basis van linkshandigen? Lees dan dit artikel.
Sinds vandaag is ‘Donders Wonders‘, de nieuwe blog van het Donders Instituut voor Hersenen, Cognitie en Gedrag officieel online! De blog wordt geschreven door de onderzoekers zelf, maar gaat over onderwerpen die iedereen interessant vindt, zoals ADHD, koffie, scoren uit een strafschop en robots.
Het zijn niet alleen de onderzoekers zelf die enthousiast zijn over de werking van het brein. Nee, hersenwetenschap is populair. Nieuwe bevindingen zijn regelmatig gespreksonderwerp op verjaardagsfeesten of in de kroeg, zeker als er weer iets spannends over in de krant stond. Ook over de toepassingen van hersenonderzoek op de werkvloer of op scholen wordt vaak gesproken. Denk aan de bekende brain-games om je brein te trainen of te verjongen. Is dit puur en alleen een hype, of is het ook op goed onderzoek gebaseerd? Weten we eigenlijk wel genoeg over het brein om te kunnen meten of zulke toepassingen echt werken?
Op Donders wonders willen onderzoekers graag hun enthousiasme delen over de wondere wereld van het onderzoek op het Donders. Maar ook willen ze vanuit hun expertise een bijdrage leveren aan wat er allemaal over het brein geschreven en onderzocht wordt. De bloggers staan dichtbij de feiten en hebben de nodige experts binnen handbereik. Ook zijn ze op de hoogte van de beperkingen van hun onderzoek. Met hun kritische blik schrijven ze over de nieuwste bevindingen vanuit het Donders en reflecteren ze op de laatste hersenhypes.
Dit en meer zal de revue passeren op Donders wonders. Een blog waar onderzoekers je op de hoogte houden van de wondere wereld van het Donders, de hersenen en wetenschap. Laat je verrassen!
Het Talige Brein 