In veel (taal) experimenten wordt gebruik gemaakt van een medeplichtige: iemand die weet waar het experiment over gaat en die voor het experiment wordt verteld zich op een bepaalde manier te gedragen. De proefpersonen die meedoen aan het experiment worden niet verteld dat hun partner een medeplichtige is; ze geloven dat het ook een proefpersoon is, net als zijzelf.

Naarmate we meer en meer onderzoek doen, willen we steeds meer experimentele details onder controle hebben, en dat is lastig met een medeplichtige. Ik ben bijvoorbeeld geinteresseerd in of hoe jij over iemand denkt beïnvloedt hoe je tegen deze persoon praat. We kunnen deze vraag onderzoeken door proefpersonen te laten praten met een medeplichtige. Voor de helft van de proefpersonen zeggen we dan tegen de medeplichtige dat ze zich gemeen moet gedragen, en voor de andere helft aardig. Maar wat als de medeplichtige moe is op een bepaalde dag? Of chagarijnig? Of juist extra vrolijk? Medeplichtigen zijn ook maar mensen, en die kunnen zich niet altijd precies op dezelfde manier gedragen. Hoe kunnen we dat probleem oplossen?

De avatar: (pictureofscience.ruhosting.nl)
Een proefpersoon speelt een spel met de avatar (bron: pictureofscience.ruhosting.nl)

Hier op het Max Planck hebben we een virtual reality lab. Met de hulp van de MPI programmeurs heb ik een virtuele medeplichtige gecreeerd: een avatar die zich exact hetzelfde kan gedragen in iedere conversatie die ze voert. Voordat ik de avatar kan gebruiken om bovenstaande vraag te onderzoeken, moet ik natuurlijk wel zeker zijn dat proefpersonen hetzelfde gedragen tegenover de avatar als tegenover een menselijke medeplichtige. Daarom heb ik een experiment uitgevoerd waarin proefpersonen een kaartspel speelden met een mens of met een avatar. En inderdaad, proefpersonen gedragen zich hetzelfde in beide condities! Het paper wat ik hierover heb geschreven, met meer uitgebreide uitleg over dit experiment en de resultaten kun je hier vinden.

Evelien Heyselaar is promovenda in het Neurobiology of Language departement van Peter Hagoort